Rozwój emocjonalny dziecka zależy od wielu czynników. W niebagatelnym stopniu kształtują go rodzice – to ich postawy, zachowania, umiejętności komunikacji i nawiązywania bliskich relacji z innymi wywierają silny wpływ na młodego człowieka. Więź z rodzicami może stanowić fundament prawidłowego rozwoju emocjonalnego malucha. To kapitał na całe życie. Co możesz zrobić dla swojej małej pociechy?^1,2

Pierwsze tygodnie i miesiące życia: słuchaj, obserwuj, reaguj

Kontakt z rodzicami w pierwszych miesiącach i latach życia dziecka to podstawa wzajemnego przywiązania i bliskości. To czas, w którym mama i tata stanowią dla malucha wzór zachowań i kanon relacji społecznych. Na prawidłowy rozwój emocjonalny dziecka w dużym stopniu wpływa proces komunikowania się, jaki prezentują, inicjują i podtrzymują rodzice.^1,2

Pierwsze tygodnie i miesiące życia to czas, w którym powinnaś bacznie obserwować i wsłuchiwać się w maluszka. W ten sposób nauczysz się rozpoznawać sygnały, które wysyła dziecko, i odpowiednio na nie reagować. Szybko zauważysz, że ostry, urywany krzyk oznacza niepokój, lęk. Gdy weźmiesz niemowlę na ręce, przytulisz, uspokoi się. W twoich ramionach dziecko czuje się bezpiecznie; czuje, że wszystko jest pod twoją kontrolą.¹

Zazwyczaj pierwsza rozwija się więź między matką a dzieckiem, zaraz po niej pojawia się więź z ojcem.^1,2

Rozwój emocjonalny dziecka: od uśmiechu przez smutek i nieśmiałość

Bardzo szybko, bo już między 4. a 6. tygodniem życia, na twarzy maluszka pojawia się uśmiech – w odpowiedzi na kontakt fizyczny (pieszczotę, przytulenie), ale też słowa rodziców. 2.–3. miesiąc życia to czas, w którym dziecko uczy się rozpoznawać ludzką twarz. W 4. miesiącu potrafi zademonstrować niezadowolenie, gdy najbliżsi nie zwracają na nie uwagi. Siedmio-, ośmiomiesięczne niemowlę może reagować lękiem na osoby nieznajome. W 8. miesiącu życia maluch gaworzy i nadal łaknie zainteresowania otoczenia.¹

Jak możesz wesprzeć rozwój emocjonalny dziecka w tym czasie? Rozmawiaj z nim, okazuj zainteresowanie, odpowiadaj, nigdy nie ignoruj; okazuj czułość, zrozumienie i miłość.¹

Warto zapamiętać przedziały czasowe, w których maluszek powinien zacząć wyrażać pewne stany emocjonalne, np.:

• zadowolenie i radość w 1.–2. miesiącu życia (mż.)
• złość i smutek w 3.–4. mż.
• lęk przed nieznajomą osobą – 8. mż.
• nieśmiałość, wstyd w 12.–15. mż.¹

Kochaj, wspieraj, ustanawiaj reguły

Dziecko, które czuje nieustające wsparcie ze strony rodziców i ich gotowość do niesienia pomocy, rozwija się w ufności, przekonaniu o własnej wartości i niepowtarzalności. Uczy się również, jak radzić sobie z własnymi emocjami i adekwatnie je wyrażać. Warto uświadomić sobie, że rodzice pełnią rolę przewodników maluszka po skomplikowanym świecie odczuwanych przez nie uczuć, często skomplikowanych lub całkowicie niezrozumiałych.¹

Poczucie bezpieczeństwa, jakie budzisz w dziecku, przewidywalność twoich reakcji, wrażliwość i empatia stanowią silne wsparcie dla jego prawidłowego rozwoju emocjonalnego. Podobnie jak szacunek, który okazujesz, reagując na sygnały maluszka czy odpowiadając na jego pytania.¹

Okres między 1. a 3. rokiem życia to tzw. wiek poniemowlęcy, w którym należy starać się porządkować dziecku świat: wprowadzać pewne reguły i zasady oraz uczyć ich przestrzegania. Dziecko z dnia na dzień staje się coraz bardziej samodzielne. Teraz może pojawić się upór czy protest wobec ograniczeń. Pamiętaj: maluch wciąż potrzebuje twojej bliskości i wsparcia.^1,2

Wszystkie mamy z pewnością wiedzą, że w dzieciach nie wolno wzbudzać lęku, strachu, dezorientować ich ani wywoływać w nich poczucia krzywdy.¹

1. Czuba-Pietrzyk M., Sikorska I. Rozwój emocjonalny i społeczny małego dziecka. Budowanie relacji matka-dziecko. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/prawidlowyrozwoj/rozwojspoleczny/69703,rozwoj-emocjonalny-i-spoleczny-malego-dziecka-budowanie-relacji-matka-dziecko. Data dostępu: 18.11.2018.
2. Dosman C. F., Andrews D., Goulden K. J. Wiek występowania kamieni milowych we wczesnej ocenie rozwoju dziecka. Stencel D. (tłum.). Medycyna Praktyczna Pediatria 2014; 1: 55–67

PO/ENF/18/0098